Quo vadis – Henryk Sienkiewicz

Autor: Henryk Sienkiewicz

Urodził się 5 maja 1846 r. w Woli Okrzejskiej na Podlasiu, w zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Uczył się początkowo w Warszawie, w gimnazjum realnym, później studiował na wydziale prawnym w Szkole Głównej, jednak studiów tych nie ukończył, gdyż Szkoła uległa rozwiązaniu. W 1872 r. opuścił Uniwersytet Warszawski (tam kontynuował studia) i podjął pracę w warszawskiej prasie jako reporter i felietonista.

W latach 1876-1878 przebywał w Ameryce Północnej, a w okresie późniejszym wiele podróżował po Europie (głównie Francja i Włochy).

Z okazji 25-lecia swej pracy pisarskiej otrzymał w 1900 r. w darze od społeczeństwa dworek w Oblęgorku koło Kielc. W 1905 r. za powieść Quo vadis otrzymał literacką Nagrodę Nobla (jako pierwszy polski pisarz).

Zmarł w 1916 r. w Vevey (Szwajcaria). W 1924 r. jego prochy zostały przewiezione do kraju i złożone w katedrze św. Jana w Warszawie.

Do najważniejszych dzieł Henryka Sienkiewicza należy zaliczyć: powieści – Trylogia (Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski), Quo vadis, Krzyżacy, W pustyni i w puszczy, Rodzina Połanieckich; nowele - Szkice węglem, Janko Muzykant, Latarnik, Wspomnienie z Maripozy, Humoreski z teki Worszyłły. Jest także znany jako autor listów – reportaży - Listy z Afryki, Listy z podróży do Ameryki.

Rodzaj literacki: Epika
Gatunek literacki: Powieść historyczna

Gatunek utworu

Quo vadis to powieść historyczna. Ma kilka wątków: miłosny (miłość Ligii i Winicjusza, miłość Eunice i Petroniusza), historyczny (dzieje Rzymu za czasów Nerona), społeczny(przekrój przez różne warstwy społeczne Rzymu), obyczajowy (dotyczy wierzeń, zwyczajów Rzymian i chrześcijan), religijny (kwestia chrześcijan, dzieje świętych Piotra i Pawła).

Sienkiewicz zaprezentował panoramę Rzymu czasów Nerona. Szeroko opisał samo miasto, jego mieszkańców oraz wypadki historyczne i fikcyjne. Stworzył także wyraźne, pełne, charakterystyczne sylwetki bohaterów, wobec których czytelnik rzadko pozostaje obojętny. Całość okazała się tak znakomita, że w 1905 r. właśnie za powieść Quo vadis Henryk Sienkiewicz otrzymał literacką Nagrodę Nobla.

Geneza utworu

Przed napisaniem Quo vadis Sienkiewicz dokładnie zwiedził Rzym w towarzystwie malarza, Henryka Siemiradzkiego. Pisarz był zafascynowany historią miasta, zwłaszcza najdawniejszą. Rozmowy z przyjacielem, lektura Ben Hura i Irydiona (ich akcja rozgrywa się w starożytnym Rzymie) oraz pomysł ukazania prześladowań chrześcijan przyniosły efekt w postaci znakomitej powieści.

Quo vadis – krótkie streszczenie

Rzym za panowania Nerona. Młody rzymski żołnierz, Marek Winicjusz, przypadkiem poznaje piękną Ligię, brankę wojenną wychowywaną w domu Plaucjuszów jak córka. Zakochuje się w niej i pragnie ją zdobyć. Ligia jednak wyznaje nową religię - jest chrześcijanką. Nie zgadza się zostać kochanką Winicjusza. Ucieka prosto z uczty u Nerona i ukrywa się przed zepsutym patrycjuszem w domu ubogich chrześcijan. A Marek jej uparcie szuka. Postanawia odbić Ligię siłą, ale to mu się nie udaje. Zostaje ranny. Ku jego zdumieniu chrześcijanie nie tylko się na nim nie mszczą, ale troskliwie się nim opiekują i leczą go. Ligia również okazuje mu swoją dobroć. Marek wreszcie poznaje, co to jest prawdziwa miłość. Niestety nad zakochanymi gromadzą się czarne chmury. Neron jest tak znudzony, że wymyśla okrutną rozrywkę - rozkazuje spalić Rzym, by zobaczyć prawdziwy pożar i móc skomponować taką pieśń, jak Homer Iliadę. Tak się też dzieje. Marek, będący wówczas z dworem Nerona w Ancjum, powraca zrozpaczony, że Ligii stało się coś złego. Kiedy się wreszcie spotykają, apostoł Piotr udziela mu chrztu.

O podpalenie Rzymu zostają oskarżeni chrześcijanie. Z rozkazu Nerona giną w męce na arenach rozszarpywani przez dzikie zwierzęta, biorąc udział w okrutnych scenach z mitologii. Męczenników błogosławi z wyżyn amfiteatru Paweł z Tarsu. Wreszcie na arenę dostaje się wraz z Ursusem uwięziona jakiś czas wcześniej Ligia. Neron urządził sobie kolejną zabawę, tym razem kosztem Winicjusza. Ligia została przywiązana do rogów straszliwego tura germańskiego, a zadaniem Ursusa jest ją uratować. To prawie niemożliwe, a jednak potężnemu słudze Ligii udaje się skręcić turowi kark. Ligia zostaje uratowana, a zakochani dostają się pod opiekę rzymskiego ludu, wobec którego nawet Neron jest bezsilny.

W finale powieści ginie sam Neron, przeświadczony o tym, że świat traci niepospolitego artystę.

Powieść Quo vadis jest zwieńczeniem pracy literackiej Henryka Sienkiewicza. Po jej wydaniu pisarz otrzymał w 1905 r. literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości. Sięgną w niej do wspólnych korzeni kultury europejskiej: dorobku cywilizacji starożytnych i rodzącego się chrześcijaństwa.

Czas i miejsce akcji

Akcja powieści rozgrywa się w latach 63-66 n.e., zaś epilog przypada na rok 68, jest to data śmierci cesarza rzymskiego - Nerona.

Miejscem akcji większości wydarzeń powieściowych jest Rzym, a w nim dzielnice zamieszkane przez bogaczy, gdzie znajdują się: willa Petroniusza, dom Winicjusza, pałac Nerona, amfiteatr, Cyrk Nerona i jego ogrody; dzielnica biedoty - Zatybrze. Niektóre wypadki mają miejsce w Ancjum - miejscowości położonej nieopodal Rzymu. W powieści pojawiają się liczne nazwy ulic, placów, dzielnic i miejsc, np.: Wielki Cyrk, brama Janikulska, Karyny, Źródło Merkurego, wzgórze Watykańskie, Via Portuenisis,Forum Boarium, pole Kodetańskie, Kapitol, Kwirynał, Palatyn, Amfiteatr Pompejusza. Sienkiewicz stara się drobiazgowo oddać zarówno obraz miasta, jak i wnętrz budynków. Na kartach powieści można odnaleźć opisy pałacu Nerona i przepięknych willi rzymskich patrycjuszy (np. Petroniusza), a także opisy mieszkań położonych w uboższych dzielnicach (np. dom Miriam).

Problematyka

Quo vadis H. Sienkiewicza to jedna z najlepszych polskich powieści. Jest to powieść panoramiczna, w której ukazany został Rzym za panowania Nerona, w czasach prześladowania chrześcijan. Można w niej odnaleźć bogactwo szczegółów obyczajowych, drobiazgowe opisy ubiorów, wnętrz, domów, ulic. Mamy tu przekrój przez wszystkie warstwy społeczne Rzymu, od niewolników poprzez plebs (ludzie najubożsi) do ekwitów(stan rycerski) i senatorów (rzymskich patrycjuszy, bardzo bogatych). Dowiadujemy się jak wyglądało ich życie i rozrywki (cyrk, igrzyska, walki gladiatorów). Poznajemy różne rodzaje broni i specjalności gladiatorów (zwykle niewolników specjalnie kształconych do walki): Samnici (posługiwali się tarczą i mieczem), Trakowie (władali sztyletem i małą tarczą), Murmilloni (mieli hełm z wizerunkiem ryby morskiej), Retiarii (z siecią i trójzębem).

Sienkiewicz zaprezentował także bardzo ciekawe postaci i charaktery, przedstawił ich wewnętrzne przeżycia i głębokie przemiany. Autor postawił naprzeciw siebie dwa środowiska: pogan i chrześcijan. Wyraźnie można wyodrębnić ich cechy. Ponadto udało mu się uchwycić moment upadku starożytnego Rzymu i nadejścia epoki nowożytnej.

Charakterystyka bohaterów

W powieści występuje bardzo wiele postaci. Można powiedzieć, że bohaterem jest cały Rzym, społeczność chrześcijan, mieszkańcy pałacu Nerona i on sam jak człowiek, władca, szaleniec, itd. Należy także pamiętać i odróżniać postacie historyczne i fikcyjne występujące w powieści.

Postacie historyczne: Neron, Poppea, Seneka, Petroniusz, Lukan, Pitagoras, Akte, św. Piotr, św. Paweł.

Postacie fikcyjne: Marek Winicjusz, Ligia, Chilon Chilonides, Glaukos, Kryspus, Eunice, Ursus i wiele innych.

Petroniusz

Przedstawienie i wygląd postaci: wykwintny I elegancki patrycjusz, nazywany „arbiter elegantiarum” (wzór wykwintu, dobrego smaku, wyrocznia w sprawach mody), ma nieskazitelne maniery, jest doradcą samego Nerona w sprawach gustu. Jego zdanie liczy się także w sprawach sztuki, zwłaszcza poezji i aktorstwa (Neron uważa się za geniusza w tych dziedzinach). Niegdyś Petroniusz był rządcą Bitynii.

Cechy usposobienia: z dystansem i ironią (drwina) traktuje otoczenie, właściwie ocenia dzieła Nerona, ale potrafi to ukryć, schlebia cezarowi, choć trzeba przyznać, że panuje nad jego szaleństwem i czasem udaje mu się złagodzić wybuchy Nerona. Nikomu się nie podporządkowuje. Jest bardzo bogaty, stać go na obojętność i stoicki spokój wobec ludzi i problemów. Interesuje się sztuką, uwielbia piękno. Otacza się zbytkiem i pięknymi przedmiotami, ma czterystu niewolników, o których mówi „piękne ciała”. Jest tolerancyjny wobec innych, przenikliwy. Zdaje sobie sprawę, że jest świadkiem upadku potęgi Rzymu, wie, że jego świat odchodzi w przeszłość. Ceni wygody i luksus. Nie znosi widoku krwi.

Cechy charakteru: szczerość, odwaga, umiejętność respektowania woli innych przy zachowaniu własnej niezależności, zdolność do odwzajemnienia szczerej, głębokiej miłości (kocha Eunice, która wraz z nim popełnia samobójstwo).

Ocena postaci: Petroniusz jest pozytywnym przedstawicielem świata pogan. Ma świadomość, że żyje na przełomie dwu epok: pogańskiej i chrześcijańskiej. Darzy Winicjusza szczerą i głęboką przyjaźnią, ale nie potrafi zaakceptować religii chrześcijańskiej. W jego naturze nie leżą pokora, podporządkowanie, zdolność do dobrowolnego cierpienia. Dlatego umiera w otoczeniu zbytku, obsypany kwiatami, u boku pięknej i kochającej go kobiety. Do końca pozostaje wierny swoim ideałom.

Marek Winicjusz

Przedstawienie i wygląd postaci: młody patrycjusz, żołnierz, przyjaciel Petroniusza. Reprezentuje ideał męskiej urody: wysoki, harmonijnie zbudowany, muskularny, wprawia w zachwyt samego „arbitra elegantiarum”.

Cechy usposobienia: wesoły, towarzyski, chętnie bierze udział w zabawach w pałacu Nerona, lubi kobiety, ale nie ceni miłości, dopóki nie spotyka Ligii. Zresztą początkowo nie kocha jej, ale pożąda. Jest porywczy, skory do gniewu, niecierpliwy. Przyzwyczajony do tego, że każda jego zachcianka zostaje natychmiast spełniona, nie może zrozumieć, dlaczego Ligia mu się opiera. Uważa, że wszystko, nawet miłość, można kupić. Jest bardzo pewny siebie, uważa się za niezwyciężonego.

Po przyjęciu religii chrześcijańskiej usposobienie Winicjusza ulega zmianie: staje się opanowany, spokojny, cierpliwy, skłonny do refleksji, myśli o Ligii jak o ukochanej kobiecie, nie jako o obiekcie pożądania. Zmienia się jego światopogląd - zaczyna inaczej myśleć o śmierci, ceni teraz wartości takie jak: prawość, dobroć, miłosierdzie, pokora.

Cechy charakteru: Winicjusz ma bardzo silny charakter, jest popędliwy, pewny siebie, nie umie się nikomu podporządkować, lubi dominować nad otoczeniem, jest pyszny, dumny, ufa swojej sile i urodzie. Pod wpływem Ligii staje się: cierpliwy, uległy, skromny, szlachetny, siła jego charakteru wyraża się w dobroci, uczciwości; traktuje wszystkich ludzi jak braci, widzi życie jako drogę ku wiecznemu szczęściu, które osiągnąć można jedynie wierząc w Boga.

Ocena postaci: Marek Winicjusz to niewątpliwie szlachetna postać. Jego zalety ujawniają się pod wpływem Ligii. Dzięki temu, że autor obdarzył tę postać również wadami i przedstawił jej przemianę, Winicjusz to prawdziwy, pełen życia, bardzo wiarogodny bohater literacki.

Ligia Kallina

Przedstawienie i wygląd postaci: córka króla Ligów, rzymska zakładniczka, wychowana w domu Aulusa Plaucjusza i traktowana jak córka. Jest niezwykle piękna i zgrabna. Ma alabastroworóżaną cerę i długie kręcone blond włosy. Akte, która stroi Ligię przed ucztą u Nerona mówi: „Cudny musi być wasz kraj ligijski, gdzie takie się rodzą dziewczyny”. Winicjusz, który widział wiele kobiet, jest nią oczarowany już przy pierwszym spotkaniu.

Cechy usposobienia: cicha, skromna, mądra, wesoła, wśród swojej rodziny i przyjaciół czuje się swobodnie, wśród obcych jest nieśmiała i skrępowana.

Cechy charakteru: Ligia jest nieskazitelnie dobrą, uczciwą, szlachetną dziewczyną, uosobieniem piękna i niewinności. Jest chrześcijanką, spełnia wszystkie założenia swej religii: jest pokorna, uległa, posłuszna wobec nakazów apostołów, dobra wobec innych, umie przebaczać nawet wrogom, czego Winicjusz nie może pojąć. Ligia głęboko wierzy i ufa Bogu. Winicjusz zaczyna ją w końcu traktować jak „nadziemską istotę”. Jest wzruszająco odważna, kiedy przed spodziewaną śmiercią żegna się z ukochanym. Myśli o nim, prosi, by nie porzucał religii chrześcijańskiej. Kocha go bezgranicznie. W najtrudniejszej chwili pożegnania mówi: „Jam żona twoja!”.

Ocena postaci: Ligia jest pozytywną przedstawicielką świata chrześcijańskiego. Jej dobroć i szlachetność wzruszają, ale z powodu braku wad Ligia jest postacią dość mało wiarygodną. Jest wykreowana raczej na anioła niż kobietę.

POSTACIE DRUGOPLANOWE

Neron, czyli Nero Claudius Caesar Ahenobarbus

Przedstawienie i wygląd postaci: postać historyczna, cezar rzymski w latach 37-68, znany z okrucieństwa, prawdopodobnie był chory psychicznie. W powieści ma rysy szaleńca, jest niespełnionym, pozbawionym talentu artystą i okrutnym, bezwzględnym, nieobliczalnym człowiekiem. Wszystkie te cechy wyraźnie widać w jego wyglądzie. Jest to ciemnowłosy mężczyzna, dość tęgi. O jego twarzy Sienkiewicz pisze: „pod... czołem półboga mieściła się twarz małpy, pijaka, komedianta, próżna, pełna zmiennych żądz, zalana mimo młodego wieku tłuszczem, a jednak chorobliwa i plugawa”. Sienkiewicz podkreśla także rudy kolor jego włosów i brody. Nazywa go płomiennym, przez co nawiązuje do potężnego pożaru Rzymu, którego Neron jest w powieści sprawcą.

Cechy usposobienia: nerwowy, kapryśny, sam nie wie, czego pragnie, żąda pochwał i uwielbienia, miewa dziwne stany: raz popada w ekstazę, raz odczuwa paniczny lęk - są to typowe objawy choroby psychicznej. Właściwie nie wiadomo, czego należy się po nim spodziewać, dlatego osoby z jego najbliższego otoczenia muszą wykazywać duży spryt i opanowanie; jest porywczy, nieobliczalny, z jego chorych fantazji rodzi się pomysł podpalenia Rzymu, który okrutny cesarz - chory człowiek wciela w życie.

Cechy charakteru: Neron to człowiek słabego charakteru, w rzeczywistości ulega wpływom innych, jeśli umieją nim pokierować, bywa, że zachowuje się jak rozpieszczone dziecko, ale umie także być groźny. Nie stać go na głębokie, stałe uczucie. Wybiera kobietę podobnie jak on okrutną - Poppeę, odrzuca czułą, delikatną, opiekuńczą Akte. Ma dar do otaczania się ludźmi podłymi, nikczemnymi. Lubi patrzeć na cierpienia innych.

Ocena postaci: Neron jest w powieści uosobieniem zła. Sienkiewicz pozbawił go zalet, obdarzył najgorszymi wadami. Wszystkie tragiczne wydarzenia powieści są konsekwencją jego postanowień.

Chilon Chilonides

Przedstawienie i wygląd postaci: Eunice przedstawia go jako „lekarza, mędrca i wróżbitę, który umie czytać w losach ludzkich i przepowiadać przyszłość” (i jest to swego rodzaju prawda, gdyż Chilon przepowiada Eunice „boleść i szczęście”, a są one rzeczywiście jej udziałem). Pochodzi z Mezembrii, jest Grekiem. Chilonides ma niechlujny i odrażający wygląd. Jest to człowiek dojrzały, ale jeszcze nie stary, w jego powierzchowności jest coś „plugawego i śmiesznego”: „Brzuch zapadły, plecy zgarbione... głowa wielka, o twarzy małpiej zarazem lisiej, i przenikliwym wejrzeniu”.

Cechy usposobienia: Chilonides jest sprytnym i przebiegłym człowiekiem, wobec mniej znaczących od siebie jest groźny i lekceważący, wobec silniejszych stosuje niezawodną broń - pochlebstwo. Potrafi zachowywać się uniżenie, udawać całkowite podporządkowanie. W rzeczywistości myśli tylko o własnych korzyściach. Jest inteligentny, w towarzystwie potrafi być błyskotliwy. Jego wypowiedzi są świadectwem oczytania i orientacji w sprawach politycznych i społecznych, a także w sztuce i filozofii. Dowcipem zachwyca samego Petroniusza. Swoją rolę określa tak: „Wiedzieć wszystko i służyć nowinami tym, którzy ich pragną”.

Cechy charakteru: nikczemność, próżność, bezwzględność, wydaje się, że całkowicie brak mu ludzkich uczuć, liczy się tylko z własnymi korzyściami. Jest pyszny i pewny siebie, wydaje mu się, że wszystkich potrafi przechytrzyć.

Z powodu „zlecenia” Winicjusza, aby Chilon odnalazł Ligię, Grek poznaje bliżej środowisko chrześcijan. Pod ich wpływem w końcu przeżywa wielką przemianę. Widać to nawet w jego wyglądzie; „podniósł się po chwili z twarzą tak zmienioną, iż augustianom wydało się, że widzą innego człowieka. Oczy płonęły mu niezwykłym blaskiem, ze zmarszczonego czoła biło uniesienie... wyglądał teraz jak jakiś kapłan...”. Odtąd jego postępowanie świadczy o szlachetności i wielkiej sile charakteru. Odważnie przeciwstawia się samemu Neronowi, cierpliwie znosi cierpienie. W końcu umiera jako męczennik za wiarę chrześcijańską.

Ocena postaci: Chilonides to niepospolity człowiek. Jest to wielki nikczemnik, ale jest także wielki w swoim nawróceniu, a jego przyznanie się do winy, prośba o przebaczenie, wreszcie śmierć wywołują wzruszenie. Chilon umiera jak święty: „twarz zajaśniała mu uśmiechem, czoło otoczyły mu jakby promienie, oczy podniosły się przed śmiercią ku górze... I umarł”.

Ursus, czyli Urban (to imię nadano mu na chrzcie) - wysoki i barczysty, niebieskooki, o niepospolitej sile fizycznej, Ligijczyk, wraz z Ligią i jej matką dostał się do niewoli. Uwielbia Ligię i jest jej całkowicie wierny, gotowy oddać za nią życie. Jest chrześcijaninem, jego wiara jest prosta i bardzo naiwna, ale także silna i głęboka. We wszystkim słucha swojej pani, która również bardzo go lubi i ufa mu.

POSTACIE TRZECIOPLANOWE

Akte - dawna kochanka Nerona, przed którą schylały się kiedyś głowy najwyższych rzymskich dostojnicy. Jest dobra, uczciwa, cicha i skromna. W czasach swojej wysokiej pozycji na dworze starała się wszystkim pomagać, „nikogo nie uczyniła swym nieprzyjacielem”. Nadal kocha Nerona, wierzy, że w głębi duszy jest on dobrym człowiekiem. Uważa, że kiedyś był lepszy, potrafił szczerze kochać, darzył miłością swój lud. Neron nie rozstał się z nią w gniewie, co także świadczy o jej szlachetności i dobroci. Akte została na dworze, a ponieważ jest piękna, bierze udział w ucztach. Jest uległa i pokorna, służy Poppei, nałożnicy Nerona. Uważa się ją za nieszkodliwą i bezbronną.

Akte wielką sympatią darzy Ligię, jako poganka nie potrafi jednak zrozumieć odrzucenia przez nią pięknego Winicjusza. Wkrótce jednak zdaje sobie sprawę z tego, że Ligia nigdy nie zgodzi się zostać kochanką. Jest innym typem kobiety niż te, które zazwyczaj spotyka się na dworze Nerona. Właśnie Akte uświadamia to Winicjuszowi, który pod jej wpływem zmienia swe uczucia wobec Ligii.

Akte zna naukę chrześcijan, świadomie ją odrzuca. Uważa, że ostatecznym kresem życia jest śmierć, a wcześniej należy się poddać ziemskiemu bogu - Neronowi. Bohaterka jest niewątpliwie szlachetną, ale bardzo nieszczęśliwą kobietą.

Poppea Sabina - „jedna z najniegodziwszych w świecie kobiet”, uważana przez chrześcijan za „wcielenie zbrodni i zła”. Jest niezwykle piękną i niebezpieczną kobietą, w pełni podporządkowała sobie Nerona. To za jej namową zamordował matkę i żonę Oktawię. Teraz także słucha jej we wszystkim. Poppea jest znienawidzona przez lud, w nocy niszczone są jej posągi, a na murach pojawiają się obraźliwe napisy. Oficjalnie nazywa się ją „boską Augustą”. Poppea jest jedną z najgroźniejszych i najbardziej negatywnych bohaterek powieści.

Eunice - niewolnica Petroniusza „złotowłosa Greczynka”, piękna i dobra, bezgranicznie zakochana w swoim panu, który jest wobec niej całkowicie obojętny. W końcu jednak wzrusza go oddanie i szczere uczucie niewolnicy, docenia wartość prawdziwej miłości i Eunice zostaje jego szczęśliwą kochanką. Do końca pozostaje wierna Petroniuszowi, umiera wraz z nim.

Tygellin - rywal Petroniusza w pozyskaniu łask Nerona. Jest bezwzględny i okrutny, zazdrosny i zawistny. Brak mu inteligencji, dowcipu, błyskotliwości. Jest jednym z największych prześladowców chrześcijan. Torturuje Chilonidesa. Potrafi być niebezpieczny, jest nieobliczalny, gotowy na wszystko, aby „zabawić” cezara. Jest jedną z najbardziej negatywnych postaci powieści.

Aulus Plaucjusz i Pomponia Grecyna - Rzymianie, przyjęli religię chrześcijańską, której zasady wiernie zachowują w swoim domu. Wychowali Ligię, którą traktują jak córkę. Aulus jest wzorowym mężem i ojcem, szlachetnym obywatelem, wiernym przyjacielem, poważa Petroniusza i rozumie, że dzięki swej inteligencji potrafi on poskromić okrucieństwo i szaleństwo Nerona. Pomponia to szlachetna matrona o „smutnej, ale pogodnej twarzy”, wobec której Petroniusz i Winicjusz czują respekt i którą darzą szacunkiem. Obydwoje cenią spokojne, obracające się w kręgu spraw domu i rodziny życie. Krytycznie oceniają obyczaje panujące w Rzymie. Odrzucili wiarę w pogańskich bogów i rzymski styl życia. Są skromni, traktują wszystkich ludzi jak braci, w ich domu niewolnicy mają status pełnoprawnych domowników, niemal członków rodziny. Z powodu coraz bardziej niebezpiecznej dla chrześcijan sytuacji, chcą opuścić Rzym i przenieść się na Sycylię, gdzie jest „spokojniej i bezpieczniej”.

Seneka - dawny wychowawca Nerona, teraz mieszkaniec jego pałacu, niezbyt lubiany, Neron nim gardzi i nie unika sposobności, aby zrobić mu na złość. Jest entuzjastą stoicyzmu, doktryny filozoficznej, zgodnie z którą człowiek powinien obojętnie traktować radość i smutek, co zawsze pozwala zachować równowagę psychiczną i godność. Mimo to nie potrafi postępować zgodnie z tą filozofią. W głębi duszy jest uczciwy i prawy, w rzeczywistości nie stać go na konsekwentne i otwarte przeciwstawienie się Neronowi, dlatego jego życie jest „szeregiem ustępstw czynionych zbrodni”. W końcu zostaje zmuszony przez Nerona do popełnienia samobójstwa.

Glaukos - Grek, chrześcijanin, z powodu zdrady Chilona stracił majątek i rodzinę. Jest lekarzem, byłym niewolnikiem. To wzorowy chrześcijanin, postać bardzo szlachetna. Przebacza Chilonidesowi, czym powoduje jego nawrócenie. Nie chowa w sercu gniewu i urazy. Jest uczciwy i prawy, ponosi męczeńską śmierć płonąc w ogrodach Nerona.

Kryspus - starzec, chrześcijanin, trochę fanatyk, skrupulatnie wypełnia wszystkie nakazy religijne, jest bardzo surowy wobec siebie i innych. Sienkiewicz pisze, że Kryspus jest „pogrążony w ciągłym uniesieniu”, co świadczy o tym, że człowiek ten nieustannie rozmyśla o Chrystusie i Jego nauce, żyje w oderwaniu od ziemskich spraw i problemów. Umiera na krzyżu jako męczennik.

św. Piotr - apostoł, uczeń i towarzysz Chrystusa, jego imię znaczy „skała”, „opoka”, właśnie on jest przeznaczony do opieki nad chrześcijanami i organizowania Kościoła na ziemi. W czasie akcji przebywa w Rzymie, naucza, udziela chrztu, stara się pozyskać dla nowej wiary jak najwięcej osób. Kilka razy w stosunku do Piotra pojawia się określenie „rybak” - znak jego przeszłości. W oczach Winicjusza jest: „prostym, wiekowym i niezmiernie czcigodnym świadkiem, który przychodzi z daleka, by opowiedzieć jakąś prawdę..., w którą uwierzył... i którą ukochał”. Piotr jest człowiekiem głęboko wierzącym, ma wielką siłę przekonywania, mówi prosto, jasno, potrafi porywać tłum i wzbudzać wiarę. W powieści ukazuje mu się Chrystus, który zawraca go do Rzymu. Tu św. Piotr umiera na krzyżu.

św. Paweł z Tarsu - w powieści Piotr apostoł sprowadza go do Rzymu, aby wspomógł chrześcijan i m.in. nawrócił Winicjusza. Sam opowiada swoje dzieje: był gorliwym prześladowcą chrześcijan, przeżył wewnętrzną przemianę i stał się głosicielem nauki Chrystusa. Sienkiewicz pisze o nim: „jest olbrzymem, który wzruszy świat z posad i zagarnie ludy i ziemie”. Św. Paweł został ścięty na drodze do Ostii.

Napisz rozprawkę na temat: Wyprawa, wędrówka, tułaczka... – podróż niejedno ma imię. Uzasadnij trafność podanego stwierdzenia, odwołując się do jednego przykładu z arkusza i co najmniej dwóch przykładów z literatury lub historii, ewentualnie z obu tych dziedzin.

Podróżowanie ma długą tradycję. Już od zarania dziejów ludzie przemierzali wielkie przestrzenie w poszukiwaniu miejsca do osiedlenia się, zdobycia żywności czy bogactw, które pozwoliłyby im zapewnić sobie lepsze warunki życia. Również w literaturze podróż była motywem chętnie wykorzystywanym przez twórców. Pisano o podróżach podejmowanych z różnych względów. Cel nadawał podróży określony charakter i choćby dlatego w słowniku pojawiło się wiele wyrazów bliskoznacznych: wyprawa, wycieczka, wędrówka, tułaczka, pielgrzymka i inne. Podróż więc ma naprawdę niejedno imię. Tezę tę postaram się poprzeć przykładami.

Jako pierwszy z nich chciałabym wskazać wyprawy z okresu wielkich odkryć geograficznych. Krzysztof Kolumb jest chyba najbardziej znanym żeglarzem z tego okresu. Przeszedł do historii jako odkrywca Ameryki, chociaż sam był przekonany, że dotarł do Indii. Podejmowane przez niego podróże miały charakter ekspedycji obliczonych na odkrywanie dróg morskich do Azji, skąd sprowadzano np. przyprawy, a przy okazji prowadzących do odkrywania nowych lądów. Chociaż trudno przecenić zasługi Kolumba dla ludzkości, wyprawy tego wybitnego człowieka otworzyły też, niestety, drogę hiszpańskim konkwistadorom.

Inny charakter mają natomiast dalekie podróże Marka Kamińskiego, bohatera tekstu I. Dla niego przemierzanie ogromnych przestrzeni w ekstremalnych warunkach jest wyzwaniem pozwalającym mu sprawdzić granice swoich możliwości. I chociaż porusza się w przestrzeni geograficznej, wybierając jako cel jeden z dwóch biegunów Ziemi lub Himalaje, równocześnie podróżuje w głąb siebie, realizuje swoje marzenia, a to, jak sam przyznaje, jest dla niego sztuką życia.

Chciałabym jeszcze podać przykład specyficznej podróży, jaką była tułaczka polskich emigrantów, typowa dla losu wielu Polaków wygnanych z rodzinnej ziemi. Ten typ podróży doskonale ilustruje historia Skawińskiego, bohatera „Latarnika” Henryka Sienkiewicza. Po klęsce powstania człowiek ten walczył na wielu frontach świata, był wszędzie tam, gdzie trwała walka o wolność. Na starość postanowił odpocząć, pełniąc funkcję latarnika na skalistej wysepce gdzieś na Pacyfiku. Przypadek jednak sprawił, że znowu zaczął się tułać. Dostał polską książkę, „Pana Tadeusza”, i tak się zaczytał, że zapomniał o swoich obowiązkach. Nie zapalił latarni, co spowodowało rozbicie się łodzi, a jego pozbawiło pracy i zmusiło do podjęcia przerwanej podróży – tułaczki.

Przykłady można by mnożyć, ale sądzę, że już z tych kilku opisanych przeze mnie przypadków wynika, że podróż niejedno ma imię. Napisałam o podróżach geograficznych Krzysztofa Kolumba, o podróży stanowiącej według Marka Kamińskiego o doświadczaniu życia i tułaczce polskiego emigranta, a są jeszcze inne, jak na przykład pielgrzymki do miejsc kultu. Myślę więc, że udowodniłam postawioną tezę.

Odwołując się do czterech bajek Ignacego Krasickiego, uzasadnij, na czym polega ich dydaktyczny charakter.

Ignacy Krasicki tworzył swe dzieła w epoce oświecenia, gdzie rozum ludzki miał być światłem rozjaśniającym drogę do poznania prawdy o świecie i człowieku. Według mnie to właśnie ten nurt przyczynił się do tego, że w każdej napisanej przez niego bajce znajduje się jakaś ważna nauka, przestroga, wskazówka lub wniosek, który całkowicie zmienia nasz punkt widzenia. Odwołując się do czterech napisanych przez niego bajek, uzasadnię, na czym polega ich dydaktyczny charakter.

Zacznę od tego, że bajki Krasickiego niewątpliwie mają charakter dydaktyczny, ponieważ w każdej z nich zawarty jest morał, który zawiera ważną i przydatną życiową mądrość. Doskonałym przykładem na poparcie mojego argumentu jest bajka pt. „Szczur i kot”. Utwór jest literacką ilustracją twardych zasad panujących w świecie. Szczur chełpił się samym sobą tak bardzo, że nie potrafił już właściwie niczego innego. Stracił nawet instynkt, który w normalnej sytuacji powinien ochronić go przed niebezpieczeństwem. Choć pycha była z pewnością jego wadą, jeszcze większą okazała się bezmyślna beztroska. W realnym życiu nie można sobie na nią pozwolić, ponieważ zawsze znajdzie się ktoś, kto wykorzysta nieuwagę. Udawanie wspaniałego, a co za tym idzie, silnego i mocnego, skończyło się dla szczura tragicznie. Błyskawiczne zwycięstwo kota było ewidentnym dowodem na to, że szczur znaczył naprawdę niewiele.

Kolejną rzeczą, o której chciałabym wspomnieć, jest fakt, że Krasicki w swych utworach nie tylko wyśmiewa ludzkie wady, ale także stara się uświadomić nam, co tak naprawdę jest w naszym życiu ważne. Doskonale obrazuje to bajka pt. „Ptaszki w klatce”. Utwór oparty jest na przeciwstawieniu między starością i młodością. Stary czyżyk pamięta jeszcze czasy wolności i cierpi z powodu niewoli. Jednak nie on jest najbardziej godzien współczucia. Młody czyżyk nie odczuwa bólu i paradoksalnie to jest jego największym nieszczęściem. Nie tylko, że nie tęskni za wolnością, która jest jedną z najważniejszych wartości, ale w ogóle jej niż zna. Wydaje mu się, że jego obecne życie jest czymś normalnym, a niewolę uznaje za dobro.

Nie sposób pominąć faktu, że bajki mają na celu uwydatnienie ludzkich wad oraz zachęcenie nas byśmy podchodzili do siebie i świata z większym dystansem, gdyż niekiedy łatwiej jest nam dostrzec nasze zalety niż wady. By udowodnić słuszność mojego argumentu, posłużę się bajką pt. „Dewotka”. Sytuacja przedstawiona w utworze obrazuje ludzkie zakłamanie. Dewotka modli się, by Bóg odpuścił jej winy, a jednocześnie nie potrafi przebaczyć swojej służącej drobnego przewinienia. Autor kontrastuje te dwie sprzeczne postawy, wkładając w usta dewotki słowa „… i odpuść nam winy” w momencie, gdy kobieta wpada w gniew i wymierza, w swoim mniemaniu słuszną, karę. Takie zachowanie określa się mianem hipokryzji. Jest to wada bardzo powszechna. Często zdarza się nam bowiem, że innym wytykanym złe zachowanie, a za chwilę robimy dokładnie to samo lub nawet coś gorszego. Przy tym siebie uważamy za dobrych, innych natomiast surowo osądzamy, twierdząc, że zasługują na karę.

Na zakończenie dodam, że Krasicki niejednokrotnie piętnuje w swych bajkach pychę, ponieważ jest to według wielu ludzi jedna z najgroźniejszych ludzkich wad. Świadczy o tym bajka pt. „Kruk i lis”. Człowiek naiwnie wierzy przede wszystkim swoim pochlebcom. Daje się zwieść nawet wtedy, gdy jest świadomy, że bardzo często pochwały są tylko środkiem, za pomocą którego chwalący chce zrealizować własne cele. Być może po przeczytaniu owej bajki, ktoś zmieni swój punkt widzenia, a jego zachowanie ulegnie zmianie, co będzie korzystne także dla niego.

Reasumując, uważam, że bajki napisane przez Ignacego Krasickiego mają ogromną wartość dydaktyczną. Każda z nich jest bowiem ważną wskazówką, która być może przyda nam się kiedyś w życiu. Ponad to utwory te uczą nas, co w życiu powinno być dla nas ważne i dawać nam przyjemność, jakiego postępowania powinniśmy unikać, a także jak się zachowywać, by korzystnie wpływało to na nas samych.